Jeśli ktoś sądzi, że krwiodawstwo to czasy wyłącznie współczesne jest w błędzie. Krew wzbudzała od zawsze ciekawość ludzi. Była w kęgach zainteresowania szamanów, alchemików, znachorów, astrologów, kapłanów, nadwornych medyków, cyrulików, a dopiero potem uczonych. Krew postrzegano jako tajemniczy płyn, który wypełniał wnętrze człowieka, a nie krążył. Jednak zawsze łączona była z życiem.
Rzymianie podobnie uważali jak Grecy, że podstawą funkcjonowania organizmu są wspomniane wcześniej płyny, a min. krwawienie pomaga przywrócić ich zaburzoną równowagę. Rzymianie pili też ciepłą krew pokonanych gladiatorów, żeby przyswoić sobie ich siłę. Krew zwierząt leczyła wiele chorób. Każde zwierze miało „przypisaną” chorobę, np. krew krokodyla leczyła epilepsję u mężczyzn, a gołębia u kobiet. Krew menstruacyjną uważano za środek antykoncepcyjny i jeden z afrodyzjaków.
Sięgamy zatem do starożytności…To grecki filozof , poeta i lekarz Empedokles w V w p.n.e. pisał: miejscem myśli jest pulsująca koło serca krew. Jemu też przypisuje się słowa Krew darem życia. Zaś Hipokrates, ojciec medycyny twierdził, że, zła krew musi być zastąpiona dobrą, przez jej upust. Dla Greków najważniejszymi płynami w organizmie była krew, żółć, czarna żółć i śluz. Grecy najczęściej stosowali nacinanie żył w zgięciu łokciowym, pod kolanem, na stopie, albo… pod językiem. Krew upuszczano przede wszystkim w chorobach zakaźnych i „dla usunięcia nadmiaru wilgoci w organizmie”. Scena upustu krwi w starożytnej Grecji; malowidło na naczyniu na oliwę. (Żródło: Historia medycyny, W. Szumowski)
Lekarz rzymski Galen, jako pierwszy wskazał na ciele człowieka 45 najkorzystniejszych punktów upustu, określił ich częstotliwość i dopuszczalną ilość upuszczonej krwi. Puszczanie krwi nazywano wtedy oddychaniem żył. Twierdził także, że istnieją dwa rodzaje krwi, które przemieszczają się osobnymi drogami i spełniają różne funkcje. Krew odżywcza, którą produkuje wątroba, jest transportowana żyłami do różnych narządów i zużywana przez nie. Serce natomiast produkuje krew życiodajną, która jest tłoczona przez tętnice i przenosi „duchy ożywcze”. W sercu natomiast, przepływ krwi odbywa się przez przegrodę międzykomorową przez liczne drobne otwory, a krew tłoczą tętnice, które mają własności pulsacyjne.
Egipcjanie również uważali, że wraz z krwią uchodzi zło. Ciało nacinano lub nakłuwano w różnych miejscach. Scenę takiego zabiegu znaleziono na ścianach grobowca pisarza z czasów XVIII dynastii Userhata. Odkryto również narzędzia do wykonywania takic czynności. Równocześnie przypisywali jej cudowne właściwości. Praktykowali kąpiele dla przywrócenia sił. Także starożytna medycyna chińska zalecała picie krwi dla wzmocnienia organizmu. Ludzką krew wsiąkniętą w bułkę, podawano jako lek przeciwko gruźlicy. Świeżą krew świni pito w stanach niedokrwistości, krew tygrysa skutecznie wypędzała demony
Aztekowie i Majowie, upuszczali krew by wraz z nią uszły z człowieka złe duchy.
Kamienny ryt przedstawiający obrzęd upustu krwi. Starożytne miasto Majów Yaxchilan (Izancanac) , w języku Majów Zielone Kamienie, obecnie meksykański stan Chiapas (za Wilipedią)
Średniowiecze to okres, w którym nadal wierzy się, że krew ma cudowne właściwości i trzeba ją pić przy każdej okazji.
Lata XVI-XVII w. to okres intensywnych badań naukowych nad krwią, ale i okres intensywnego stosowania upustu krwi, jako uniwersalnej metody leczenia. Ówcześni lekarze polecali zabiegi z każdej dostępnej żyły.Znane są niechlubne przypadki rekordowych ilości zabiegów, np. Ludwikowi XIII dokonano w ciągu jednego roku 47 krwioupustów, Wiele z nich kończyło się niestety śmiercią. Jeden upust to 450-600 g krwi. Był to wynik niewiedzy. Uważano bowiem, że organizm człowieka zawiera ok. 25 litrów krwi. ..
Zasługi w zahamowaniu takiego sposobu krwiolecznictwa ma polski klinicysta Józef Dietl. Udowodnił, pod koniec XIX w., że krwioupusty bardziej szkodzą niż pomagają chorym.
Dopiero dynamiczny rozwój nauki spowodował, że krew została objęta badaniami. Pierwszego naukowego opisu krwi dokonał angielski lekarz Wiliam Harvey (podawane w wielu opracowaniach nazwisko Harwety, jest błędem!) przeprowadzał liczne sekcje zwłok oraz eksperymenty na zwierzętach i dzięki tym doświadczeniom szybko obalił wiele teorii Galena. W 1628 r. jako pierwszy opisał budowę i funkcjonowanie krwiobiegu. Wykazał, że skurcz serca jest podobny do pracy pompy tłoczacej. Odkrycie to, stworzyło podwaliny do pierwszych prób transfuzji na zwierzętach.
Pierwszą datą jaką zapisano w historii krwiodawstwa jest rok 1667, kiedy przetoczono człowiekowi krew jagnięcia. Był to jednostkowy przypadek, i tylko przypadek, wyzdrowienia. Kolejne eksperymenty kończyły się śmiercią. Zaprzestano ich stosowania do roku 1901. W XIX w. powrócono do zabiegów transfuzji, a przede wszystkim jej naukowych opisów.
Wspomniany rok 1901 jest przełomowym, otwiera bowiem najważniejszy rozdział krwiodawstwa. Oznaczono podstawowe grupy krwi. Odkrycia dokonał austriacki uczony Karol Landsteiner, za co otrzymał w 1930 r. Nagrodę Nobla. W 1940 r. wraz z Alexanderm Wienerem dokonał kolejnego ważnego odkrycia - czynnika Rh.
W tym samym czasie polski uczony – lekarz, bakteriolog i immunolog Ludwik Hirszfeld czynił już starania bywprowadzono nomenklaturę (obowiązująca do dziś) grup krwi w układzie AB0: A, B, AB i 0 oraz odkrył mechanizm ich dziedziczenia, ułatwiający określanie ojcowstwa. Badania te prowadził w latach 1907 – 11 z Emilem von Dungernem w Zurichu. Oznaczenie grup krwi zostało przyjęte na całym świecie w 1928 roku. Prac nad układem ABO nie przerwały działania wojenne. Wręcz odwrotnie, przyspieszyły i przyczyniły się do rozwoju badań. W okresie wojennym krew przetaczano z butelki do żyły, ale zdarzały się przypadki przetaczania z żyły do żyły. Po zakończeniu I wojny światowej jedynie w Związku Radzieckim kontynuowano badania nad krwią i jej konserwacją. W 1926 roku otwarto Instytut Przetaczania Krwi w Moskwie, a w kilka lat później stworzono już Służbę krwi, która działała na obszarze całego Związku Radzieckiego. Krwiodawców otaczano ogromnym szacunkiem i opieką. II wojna światowa sprawiła, że krwiodawstwo zaczęto postrzegać w kategoriach obronności. Po 1945 roku badania nad konserwacją krwi rozpoczęto w innych krajach.Na świecie, organizacja krwiodawstwa przestawia się bardzo różnie. Będzie to temat odrębnego artykułu.
W Polsce, pierwszy Ośrodek Przetaczania Krwi powstał już w 1935 roku w Łodzi przy centralnej Stacji Wypadkowej. W 1936 roku otwarto w Warszawie Instytut Przetaczania i Konserwacji Krwi z Ośrodkiem Krwiodawstwa. Po zakończeniu działań wojennych pierwsze stacje przetaczania krwi uruchomiono w Łodzi i Wrocławiu. W ośrodkach tych zarejestrowano ok. 1000 stałych krwiodawców. W 1948 roku było już 8 Stacji Krwiodawstwa. Krwią leczono wtedy rzadko, a przetaczanie odbywało się sporadycznie i metodą bezpośrednią. Pod koniec 1947 roku prowadzenie działań z zakresu krwiodawstwa powierzono wyłącznie Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi. Krwiodawstwo było oparte w większości na dawcach płatnych. Pierwszy akt prawny regulujący sprawy służby krwi wydano 7 listopada 1948 r. Od 1958 roku rozpoczął się planowy rozwój honorowego, czyli niepłatnego, krwiodawstwa. Pobieraniem, konserwowaniem i przetwarzaniem krwi zajmują się wyspecjalizowane placówki. Krwiodawstwo podlega ministrowi zdrowia. W 1951 r. powstaje w Warszawie Instytut Hematologii, który zajmuje się chorobami krwi, krwiolecznictwem oraz konserwacją krwi i jej preparatyką. Przełom lat 50-tych i 60-tych odnotowuje wiele istotnych zmian. Wykonano z krwi konserwowej uniwersalne osocze liofilizowane o długim terminie przechowywania, które wycofane zostało dopiero w 1993 r. Wprowadzono zestawy jednorazowe do pobierania i przetaczania krwi. W latach 70-tych podniesiono bezpieczeństwo dawcy i biorcy poprzez wprowadzenie testów do oznaczania markerów wirusologicznych. Natomiast w 1973 r. wdrożono program powszechnej profilaktyki konfliktu RH –(minus), preparatem immunoglobuliny anty-D, przygotowanym z osocza. Pozwoliło to na wyeliminowanie problemu choroby hemolitycznej noworodków.
1992r. - rozpoczyna się stosowanie plastikowych pojemników do pobierania krwi, a stacje zostają wyposażone w separatory do pobierania osocza.Powstaje też Pracownia Plazmaferezy i Separacji Komórkowej.
1993 r.powstaje Narodowy Program Samowystarczalności Polski w zakresie preparatów osoczopochodnych. Do lecznictwa wprowadza się inaktywowane preparaty albumin, immunoglobulin i czynnika VIII z osocza polskich dawców.
1993 r.- wprowadzenie obowiązku standaryzacji wg GMP, powołanie w stacjach działów Kontroli Jakości i Standaryzacji.
1994 r. - wprowadzenie obowiązku karencji osocza przeznaczonego do użytku klinicznego. 1995 r. - produkcja osocza FFP, tj. najwyższej jakości klinicznej.
22 sierpnia 1997 r. wchodzi w życie Ustawa o publicznej Służbie Krwi, która reguluje zasady pobierania, przechowywania i przetwarzania ludzkiej krwi, obrotu krwią i preparatami krwiopochodnymi. Określa warunki dostępności tych preparatów oraz ustala zasady organizacji publicznej służby krwi.
Ustawa z dn. 7 .04.1989 r. Prawo o stowarzyszeniach dała możliwość krwiodawcom skupiania się w klubach innych niż czerwonokrzyskie.
Dziś Polsce, pod zarządem Narodowego Centrum Krwi, działa 21 regionalnych centrów krwiodawstwa i krwiolecznictwa. Swoją Służbę krwi ma Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji
14 czerwca obchodzony jest Światowy Dzień Krwiodawstwa. 23 maja – Międzynarodowy Dzień Honorowego Dawcy Krwi. W różnych kręgach Dni Krwiodawstwa przypadają na maj lub listopad.
Patronem Krwiodawców, od 1999 r. jest o. Maksymilian Maria Kolbe.
